Η Σχέση Μεταξύ Αλκοόλ και Φοιτητικής Ζωής: Συμβουλές για Υγιείς Συνήθειες
Σε λίγες ημέρες, μαθητές και μαθήτριες από όλη την Ελλάδα θα συμμετάσχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις. Με την έναρξη του φθινοπώρου, δεκάδες χιλιάδες νέοι θα αφήσουν τις οικογένειές τους και θα μετακομίσουν σε άλλες πόλεις για να σπουδάσουν την επιστήμη της επιλογής τους. Η φοιτητική ζωή σχετίζεται με αρκετό διάβασμα, γνωριμία με καινούρια άτομα και κοινωνικές συναναστροφές. Ωστόσο, αποτελεί και μια περίοδο διαμόρφωσης συνηθειών που μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ψυχολογική κατάσταση των νέων.
Το αλκοόλ είναι μια ουσία που καταναλώνεται από τον άνθρωπο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής του ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. Αθανάσιος Τζιαμούρτας, η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με χαρές και λύπες, ενώ συχνά προάγει την κοινωνική συνάθροιση. Η ποσότητα ενός ποτού αντιστοιχεί σε 330 ml μπύρας, 187 ml κρασιού ή 30 ml σκληρού αλκοόλ (όπως τζιν και ουίσκι). Αν και η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να ξεκινήσει από μικρή ηλικία, η ευμετάβλητη πλαστικότητα του εγκεφάλου των νέων καθιστά την περίοδο αυτή κρίσιμη για την πρόληψη των βλαβών από την κατανάλωση αλκοόλ. Οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 25 ετών, γεγονός που σημαίνει ότι η πρόληψη να έχει αντίκτυπο τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο είναι υψίστης σημασίας.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι περιστασιακοί βαρυπότες, αυτοί που καταναλώνουν πάνω από 6 ποτά σε μία μόνο ημέρα, εμφανίζουν χειρότερες επιδόσεις σε τεστ μνήμης. Αυτά τα ευρήματα προέρχονται από φοιτητές νεαρής ηλικίας και δείχνουν ότι συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος, επηρεάζονται αρνητικά. Ο ιππόκαμπος είναι κρίσιμος για τη διατήρηση βραχυπρόθεσμων πληροφοριών και οι αλλαγές στο μέγεθός του συνδέονται με διαταραχές όπως η άνοια και η κατάθλιψη. Περαιτέρω μελέτες από το Harvard University επιβεβαιώνουν ότι η επαναλαμβανόμενη κατανάλωση αλκοόλ κατά την εφηβεία οδηγεί σε μείωση της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, γεγονός που έχει άμεσες επιπτώσεις στη συναισθηματική ρύθμιση και στην ικανότητα λήψης αποφάσεων.
Η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αλκοόλ από νέους μπορεί να επηρεάσει τη λεκτική εκμάθηση και τη μνήμη τους, όπως και άλλες πτυχές της γνωστικής λειτουργίας. Σε πρόσφατες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε φοιτητές πανεπιστημίων των ΗΠΑ, διαπιστώθηκε ότι η περιστασιακή οινοποσία οδηγεί σε μείωση του μεγέθους του ιππόκαμπου και σε χειρότερες επιδόσεις στις εξετάσεις. Επιπρόσθετα, βρέθηκε ότι οι φοιτητές που υπερκαταναλώνουν αλκοόλ παρουσιάζουν χαμηλότερους μέσους όρους βαθμολογίας. Οι πρόσφατες έρευνες επισημαίνουν την αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κακής ποιότητας ύπνου, που συνδέεται με την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, και των διαταραχών μνήμης και μάθησης. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι βαρυπότες συχνά επιλέγουν επαγγέλματα στον επιχειρηματικό τομέα, ενώ οι πιθανότητες να γίνουν μηχανικοί είναι σημαντικά μειωμένες.
Υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη διατήρηση αυτών των συνήθειών από τους φοιτητές μετά την αποφοίτησή τους. Ο κ. Τζιαμούρτας επισημαίνει ότι η συμπεριφορά των νεαρών ανθρώπων ως προς την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μην παραμείνει ίδια και στην ενήλικη ζωή τους, ωστόσο άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι τακτικοί βαρυπότες παρουσιάζουν χειρότερες γνωστικές επιδόσεις σε σχέση με εκείνους που πίνουν λίγο ή καθόλου. Επίσης, οι επιπτώσεις της περιστασιακής βαρυπότεσης στη νεαρή ηλικία μπορεί να οδηγούν σε μόνιμες αλλαγές στη μάθηση και στην ψυχολογική λειτουργία.
Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη να εξεταστεί η δυνατότητα περιορισμού της υπερκατανάλωσης αλκοόλ. Ένας αποτελεσματικός τρόπος, σύμφωνα με τον κ. Τζιαμούρτα, φαίνεται να είναι η συμμετοχή σε οργανωμένα προγράμματα άσκησης. Έρευνες που έγιναν στο Εργαστήριο Βιοχημείας, Φυσιολογίας και Διατροφής της Άσκησης (Smart Lab) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξαν ότι η άσκηση μπορεί να μειώσει την κατανάλωση αλκοόλ στους βαρυπότες κατά 40%. Επιπλέον, άλλες μελέτες έδειξαν ότι η συμμετοχή σε προγράμματα αερόβιας άσκησης μπορεί να επιφέρει αύξηση του όγκου του ιππόκαμπου, που σχετίζεται με λειτουργίες μνήμης.
Είναι σημαντικό να γίνουν ενημερωτικές καμπάνιες για τις θετικές επιδράσεις της άσκησης στην κατανάλωση αλκοόλ, και η ερευνητική κοινότητα να συνεχίσει να αναζητεί τρόπους περιορισμού της κατανάλωσης. Οι στατιστικές δείχνουν αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ από τους νέους, αν και είναι τόσοι οι κίνδυνοι που θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη, ώστε να αποτραπεί μια κρίσιμη κατάσταση για την υγεία των νέων και την ακαδημαϊκή τους πρόοδο.