Η Ιστορία του Χωριού Λάστα και οι Προκλήσεις της Ορεινής Αρκαδίας

Στην παλιά επιγραφή του χωριού Λάστα, μπορούσε κανείς να διαβάσει «δημοτικό σχολείο 1885». Ωστόσο, μέχρι σήμερα, το σχολείο αυτό δεν λειτουργεί από το 1975, παρόλο που το κτίριο φαίνεται να είναι σε καλή κατάσταση. Το χωριό βρίσκεται στη μία άκρη της πλατείας και σήμερα αριθμεί μόλις δύο μόνιμους κατοίκους. Η Λάστα είναι ένα ακόμη χωριό στην Ορεινή Αρκαδία που αποτελεί ένα κρίκο σε μία αλυσίδα εγκαταλειμμένων κοινοτήτων. Μοναδικός λόγος που κρατά αυτά τα χωριά στο χάρτη είναι το μεράκι των ανθρώπων που συνδέονται με την περιοχή τους, επιστρέφοντας τακτικά για να περιποιηθούν τον τόπο τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η επίσκεψή μας κατά τη διάρκεια του Πάσχα και του πανηγυριού του Αγίου Γεωργίου, όπου η φιλοξενία που απολαύσαμε στο αυτοδιαχειριζόμενο καφέ-λαογραφικό μουσείο θα μείνει αξέχαστη.

Τα τελευταία μήνες, έχω επισκεφθεί περιοχές όπως το Σουφλί, το Αιτωλικό και τα Τζουμέρκα, και σε όλες αυτές τις τοποθεσίες επαναλαμβάνεται το ίδιο ανησυχητικό φαινόμενο: πληθυσμιακή συρρίκνωση, υποβάθμιση των υποδομών, κλείσιμο σχολείων και ελλιπής σύνδεση με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Ιδιαίτερα στην Ορεινή Αρκαδία, με έχει στιγματίσει η ιστορία των μαθητών που ξεκινούν από τις 6 το πρωί με ταξί για να φτάσουν στο τελευταίο λειτουργικό σχολείο, που βρίσκεται στη Βυτίνα. Αυτές οι συνθήκες αναδεικνύουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι κάτοικοι, και το αίσθημα της εγκατάλειψης είναι διάχυτο.

Ο τρόπος που διαμορφώθηκε η κοινωνία τα τελευταία χρόνια, προσανατολισμένος προς τη μαζική αστικοποίηση και την υπερσυγκέντρωση ανθρώπων και πόρων σε λίγα αστικά κέντρα, έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου οι τοπικές κοινότητες αισθάνονται ανίκανες να επιλύσουν τα προβλήματα που τις αφορούν. Η αδυναμία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να παρέχει λύσεις και το έλλειμμα στρατηγικής ανάπτυξης ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα την αφανή εξαφάνιση αρκετών κοινοτήτων.

Κατά την επιστροφή μου στη Θεσσαλονίκη, διάβασα στην «Καθημερινή» ένα ρεπορτάζ για τη σχολή χειροποίητου κοσμήματος της Στεμνίτσας, η οποία με τη μακρά παράδοση έχει μόλις 14 πρωτοετείς και δευτεροετείς σπουδαστές. Παραδείγματα όπως η αργυροχρυσοχοΐα στη Στεμνίτσα και η παραγωγή μεταξιού στο Σουφλί είναι δραστηριότητες που στήριζαν ολόκληρες περιοχές και προσέφεραν τους δικούς τους πολιτισμικούς και οικονομικούς προσδιορισμούς. Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον, επιτακτική είναι η ανάγκη για υποστήριξη και συντονισμένη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους στο μέλλον. Ένα παράδειγμα που μπορεί να εμπνεύσει είναι οι «Τζουμέικερς», ένα εργαστήριο στο Καλέντζι Ιωαννίνων, όπου οι κάτοικοι χρησιμοποιούν ανοιχτές τεχνολογίες για τον σχεδιασμό και την κατασκευή μηχανημάτων που εξυπηρετούν την αγροτική παραγωγή μικρής κλίμακας.