Δασμοί και οι Σημαντικές Επιπτώσεις τους
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ, η πολιτική σκηνή των Ηνωμένων Πολιτειών έχει χαρακτηριστεί από μία δόση θεατρικότητας. Η 2η Απριλίου 2025, γνωστή ως… Liberation Day, εντάσσεται σε αυτή την πολιτική των εντυπώσεων. Ο πρόεδρος έχει υποσχεθεί ότι εκείνη την ημέρα θα ξεκινήσει η πορεία προς την οικονομική απελευθέρωση της χώρας. Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου φαίνεται ότι θα επιτευχθεί μέσω της επιβολής δασμών, στους οποίους αποδίδεται η προσδοκία ότι οι «κακοί ξένοι» θα αναγκαστούν να τους αποδεχτούν, διασφαλίζοντας την είσοδό τους στην αμερικανική αγορά, η οποία αντιπροσωπεύει το 26% του παγκόσμιου ΑΕΠ, και θα αποφευχθεί η επιβάρυνση των καταναλωτών.
Σύμφωνα με το ιδιαιτέρως αισιόδοξο αυτό σενάριο, μεγάλες βιομηχανίες θα σπεύσουν να μεταφέρουν και την παραγωγή τους στις ΗΠΑ, δημιουργώντας έτσι εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, κυρίως στις πολιτείες που έχουν υποστεί βαρύ πλήγμα από την αποβιομηχανοποίηση, όπως η Rust Belt. Αυτές οι θέσεις εργασίας ίσως αποδειχθούν καθοριστικές για τη συλλογή ψηφοφορίας υπέρ των Ρεπουμπλικάνων το 2026. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στη θρυλική επιβολή δασμών από τον νόμο Σμουτ-Χόλεϋ το 1930, η οποία θεωρείται υπεύθυνη για την κατακόρυφη μείωση του παγκόσμιου εμπορίου και την εμβάθυνση της κρίσης του 1929.
Εμπορικό Έλλειμμα και Πλεόνασμα Εντυπωσιασμού
Αναμφισβήτητα, η αμερικανική οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα εμπορικού ελλείμματος, το οποίο το 2024 ανήλθε σε 918 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό οφείλεται κυρίως στις εισαγωγές αγαθών, καθώς τα έσοδα από τις εξαγωγές υπηρεσιών είναι σε πλεόνασμα. Το γιγαντιαίο αυτό ποσό χρηματοδοτείται με την έκδοση κρατικών και τραπεζικών ομολόγων, δηλαδή με το τύπωμα χρήματος, γεγονός που οδηγεί σε αυξανόμενο δημόσιο χρέος και έλλειμμα. Ο διάσημος επενδυτής Γουόρεν Μπάφετ είχε επισημάνει τις αρνητικές συνέπειες αυτού του ελλείμματος από το 2003, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν ληφθεί ουσιαστικά μέτρα.
Η επίδραση της τρέχουσας πολιτικής περί δασμών έχει επικεντρωθεί κυρίως στα πλαίσια του φεστιβάλ δασμών, όπως αποκαλούν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Οι δασμοί που επιβάλλονται είναι εντυπωσιακοί, όπως 50% στο Λεσότο και σε άλλα μικροσκοπικά κράτη. Ωστόσο, η Ρωσία, παρά τα «προβλήματα» που καταγράφονται, γλύτωσε από αυτές τις κυρώσεις, γεγονός που δείχνει την πολιτική επιλεκτικότητα που ακολουθεί η κυβέρνηση. Επίσης, οι τιμές που γνωστοποιήθηκαν κίνησαν υποψίες, αφού οι ισχυροί δασμοί δεν αντικατοπτρίζουν τον πραγματικό κόπο των ήδη επιβαλλόμενων.
Αλληλεπίδραση Συμφερόντων και Παγκόσμιες Συνέπειες
Η προσέγγιση του Τραμπ φαίνεται να στοχεύει περισσότερο στην ενίσχυση της εικόνας μιας αδικημένης Αμερικής, ικανοποιώντας και το σκληρό ρεπουμπλικανικό ακροατήριο, ξεχνώντας ωστόσο τα πραγματικά προβλήματα. Ο έμμεσος εκβιασμός του Τραμπ, αν και φαινομενικά απλός, περιέχει ψυχρό υπολογισμό και στρατηγική.
Η εμπορική σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι χαρακτηριστική: οι ΗΠΑ εισάγουν βιομηχανικά αγαθά και εξειδικευμένα μηχανήματα ενώ εξάγουν υπηρεσίες και πρώτες ύλες. Εντούτοις, η μείωση της αγοράς προϊόντων της ΕΕ λόγω των δασμών απειλεί να επηρεάσει τις τιμές και τη διαθέσιμη αγοραστική δύναμη στις χώρες της. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο περίπλοκη με χώρες σαν την Κίνα και το Μεξικό, όπου προϊόντα ευρείας κατανάλωσης και κρίσιμες πρώτες ύλες αποτελούν σοβαρές πηγές εισαγωγής για την αμερικανική αγορά.
Τα επιτόκια και τα δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ, τα οποία το 2024 ανήλθαν σε 34 δισεκατομμύρια και 2 δισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα, επιβαρύνουν τα ήδη απογοητευτικά οικονομικά αποτελέσματα, με τους πολίτες να είναι οι κατ’ εξοχήν θιγόμενοι. Οι δασμοί προκαλούν αύξηση στις τιμές σχεδόν όλων των αγαθών, πλήττοντας την αγοραστική δύναμη του μέσου Αμερικανού.
Παγκόσμια Αντίκτυποι και Επιπτώσεις για την Ελλάδα
Το σχέδιο του Τραμπ για επιβολή δασμών έχει σοβαρές παγκόσμιες επιπτώσεις. Στις διεθνείς αγορές παρατηρείται πτώση, με χρηματιστήρια να υποχωρούν και τις προβλεπόμενες συνέπειες για τις επιχειρήσεις να είναι καταστροφικές. Ως απάντηση στις δασμολογικές αποφάσεις, κυβερνήσεις παγκοσμίως σπεύδουν να διαπραγματευτούν αντίμετρα, ενώ μεγάλες επιχειρήσεις ανησυχούν για την πορεία των δραστηριοτήτων τους.
Για την Ελλάδα, η κατάσταση μοιάζει απειλητική. Οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ το 2024 υπολογίζονται κοντά στα 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Παρά τη μικρή αρχική ζημιά, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της χώρας έχει αρνητική προοπτική, με τους παραγωγούς και τις επιχειρήσεις που εξάγουν αγαθά χαμηλής προστιθέμενης αξίας να αναμετρώνται με σοβαρές προκλήσεις. Επιπλέον, η εγχώρια ναυτιλία και ο τουρισμός δεν θα πλήγουν άμεσα, αλλά σε περίπτωση διεθνούς ύφεσης, οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές.
Η αντίκτυπη των μέτρων Τραμπ μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αναταραχές στις αγορές και την οικονομία, και ίσως αναγκάσει την κυβέρνηση των ΗΠΑ να αναθεωρήσει τις αποφάσεις της, υπό την πίεση του διεθνούς και εσωτερικού πολιτικού σκηνικού. Ο κόσμος παρακολουθεί με ανησυχία τις επόμενες κινήσεις και τις συνέπειες που θα έχει η διάταξη δασμών στο μέλλον.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.04.2025