Η Αντισυστημική Αντίληψη στην Σύγχρονη Κοινωνία
Παρατηρώ ολοένα και πιο συχνά γύρω μου άτομα που υιοθετούν μια αντισυστημική αμεριμνησία, σχεδόν σαν να απευθύνουν μια έκκληση «γαία περί μιχθήτω». Αυτή η φράση δηλώνει μια πλήρη αδιαφορία για τις εξελίξεις γύρω τους, ακόμα και όταν αυτές μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Η πλήρης ατάκα προέρχεται από ανώνυμο αρχαίο Έλληνα ποιητή και αποτυπώνει την αίσθηση της παραίτησης απέναντι στις κοινωνικές αδικίες.
Η περιθωριοποίηση και ο κοινωνικοοικονομικός αποκλεισμός φαίνεται να είναι φαινόμενα που επηρεάζουν πολλές ζωές, και δυστυχώς, αυτή η αδιαφορία ενθαρρύνει την αποδοχή ακόμα και των πιο ακραίων θεσμών. Εύκολα μπορεί κάποιος να αποκαλεί τους εμφανώς απεγνωσμένους «ψεκασμένους», αλλά αυτό παραβλέπει τη real πολιτική κατάσταση, όπου οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις και οι ελίτ αδυνατούν να ανταποκριθούν στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.
Η κοινωνική και οικονομική αστάθεια, οι αυξανόμενες ανισότητες, και η αντίληψη ότι το πολιτικό σύστημα εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των ισχυρών, δημιουργούν ένα μπλέξιμο που οδηγεί στη διάδοση εναλλακτικών αφηγήσεων. Τα εναλλακτικά, συνωμοσιολογικά ή ριζοσπαστικά μηνύματα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς λίγοι αισθάνονται ότι τα παραδοσιακά κόμματα αντεπεξέρχονται στις σύγχρονες προκλήσεις, όπως η ανεργία και οι αυξήσεις τιμών.
Αυτή η αδιαφορία για τους θεσμούς και η κατανόηση για τις αυτόνομες κοινωνίες, όπως η Τουρκία και η Κίνα, ή η διατήρηση των αυταρχικών καθεστώτων, φαίνεται να ενισχύει παρά να αναστέλλει τέτοιες απόψεις. Αυτή η parallaxis συμπεριφορά προς τους ηγέτες που παραμένουν στην εξουσία με τη χρήση βίας και καταστολής – όπως ο Πούτιν – ήταν ποτέ άγνωστη στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Η ιστορία καταγράφει τις εξεγέρσεις κατά των συστημάτων μέσω του χρόνου. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 ήταν η πρώτη που εξέφρασε τη διάθεση του λαού να επαναστατήσει εναντίον του παλιού καθεστώτος. Στον 19ο αιώνα, η σκέψη του Καρόλου Μαρξ και άλλων στοχαστών προκάλεσε την αντίσταση κατά του καπιταλισμού, οδηγώντας σε εργατικά κινήματα σε όλη την Ευρώπη. Στον 20ό αιώνα, φαινόμενα όπως ο φασισμός και ο εθνικοσοσιαλισμός συνδέθηκαν με αντίστροφα αντισυστημικά ρεύματα.
Η κοινωνία μας βιώνει σήμερα ένα φαινόμενο αντισυστημισμού που επικαιροποιείται καθώς η ταχύτητα της ιστορίας είναι αμείλικτη. Η αριστερή αντίσταση απεναντί στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και ο δεξιός λαϊκισμός που γεννήθηκε από τις μεταναστευτικές κρίσεις αποδεικνύουν τη δυναμική αυτού του φαινομένου.
Καθώς τα λεγόμενα συστημικά κόμματα καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες κοινωνικές απαιτήσεις, ο δρόμος που θα ακολουθήσουν είναι αβέβαιος και ενδεχομένως βασανιστικός για πολλούς. Όπως είπε και ο Μπόμπ Ντύλαν το 1964, «Οι καιροί αλλάζουν». Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε απαιτούν μια πιο δραστική και καθοδηγητική προσέγγιση.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 04.05.2025