Αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού
«Όταν ζεις σε ένα νησί με ένα τόσο ανθηρό τουριστικό περιβάλλον, ποιο είναι το κίνητρο να σπουδάσεις;». Αυτή η δήλωση μίας καθηγήτριας πληροφορικής από το ΕΠΑΛ της Σαντορίνης με έχει προβληματίσει τις τελευταίες ημέρες. Ανήκει σε ένα άρθρο της Τερέζας Πεσμαζόγλου στις «Βιώσιμες Κυκλάδες», με τίτλο «Ο τουρισμός υπερισχύει της μόρφωσης». Αυτή η εντυπωσιακή πρόταση αντικατοπτρίζει το πνεύμα που κυριαρχεί στα νησιά αυτά και ευρύτερα στην κοινωνία, όπου ο τουρισμός έχει αποκτήσει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία της χώρας.
Η δημοσιογραφική κάλυψη αναφέρεται συχνά σε άδειες ανοικοδόμησης και επέκτασης κτιρίων συνολικού εμβαδού 450.000 τ.μ. στη Σαντορίνη από το 2018 έως το 2022, καθώς και σε σχέδια για «48 νέες ξενοδοχειακές μονάδες στη Μήλο». Η εικόνα που προκύπτει είναι ότι όλοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία προτού η πηγή εξαντληθεί. Ωστόσο, δεν υπάρχει η αναγκαία προνοητικότητα για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της «ανάπτυξης», ιδίως και με τις συνεχείς υπενθυμίσεις της κλιματικής κρίσης, όπως οι πρόσφατες πλημμύρες στην Πάρο.
Οι κοινωνικές συνέπειες είναι επίσης κραυγαλέες. Το ζήτημα της στέγασης έχει γίνει ορατό, με περιπτώσεις δασκάλων και γιατρών που διορίζονται στα Κυκλαδονήσια και εν τέλει αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη θέση τους λόγω της έλλειψης οικονομικά προσιτης κατοικίας. Η πίεση που επιφέρει η βραχυχρόνια μίσθωση, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου και την κερδοσκοπική διάθεση των ιδιοκτητών ακινήτων, οδηγεί σε φαινόμενα που υποσκάπτουν την κοινωνική συνοχή. Επιπλέον, οι συνέπειες της κρίσης υγειονομικής περίθαλψης στο Αιγαίο είναι συνεχώς εμφανείς, ακόμη και από άτομα που γύρισαν από το εξωτερικό, ελπίζοντας να συμβάλουν στην ανάπτυξη νησιών όπως η Σέριφος, αλλά τελικά αναγκάστηκαν να σταματήσουν τις προσπάθειές τους.
Η ανάγκη σεβασμού της φέρουσας ικανότητας
Ο σεβασμός της φέρουσας ικανότητας των νησιών είναι απολύτως αναγκαίος, ανεξαρτήτως του πολιτικού ή οικονομικού κόστους που μπορεί να συνεπάγεται. Αυτός ο όρος προσδιορίζει τα όρια των δυνατοτήτων ενός τόπου να υποδεχτεί επισκέπτες πέρα από τον μόνιμο πληθυσμό του. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει εκφράσει δημοσίως την πρόθεσή του να χρησιμοποιήσει τη φέρουσα ικανότητα ως εργαλείο για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ ανάπτυξης και προστασίας τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει επίσης αναδείξει τη σημασία της τεκμηρίωσης στρατηγικών επενδύσεων μέσω σχετικών αποφάσεων το 2021 και το 2022.
Αν και τα παραπάνω ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω νομοθετικών παρεμβάσεων ή διασφάλισης της τήρησης του υπάρχοντος πλαισίου, η αλλαγή της νοοτροπίας αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολη. Τι είδους εκπαίδευση προσφέρουν τα πανεπιστήμιά μας; Πολλοί νέοι δεν βρίσκουν νόημα στη μόρφωση αυτή και προτιμούν την άμεση συμμετοχή τους στο «τουριστικό περιβάλλον». Σε μία εποχή όπου η ουσιαστική μόρφωση αποτελεί κλειδί για τη διατήρηση ελεύθερων και σκεπτόμενων κοινωνιών, είναι επιτακτική η ανάγκη επένδυσης στη παιδεία, προκειμένου να ανατραπεί το επιχείρημα της παραπάνω δήλωσης.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.04.2025