Η Ιστορία του Εσταυρωμένου του Φώτη Κόντογλου
Η ιστορία της εικόνας του Εσταυρωμένου που αγιογράφησε ο Φώτης Κόντογλου και φυλάσσεται στον πέτρινο ναό του Αγίου Γεωργίου, στην παλιά πόλη της Ξάνθης, αποτελεί ένα πολύτιμο κομμάτι πολιτιστικής κληρονομιάς και αντικατοπτρίζει τη μεγάλη πίστη και αφοσίωση ενός οραματιστή καλλιτέχνη που αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Ο Κόντογλου, με βαθιά ρίζα στην παράδοση της Ανατολής, ξεχώρισε για τη μοναδική του ικανότητα να μεταφέρει στο έργο του το φως της πίστης και της ταπείνωσης, στοιχεία που διαπνέουν και την εικονογραφία του Εσταυρωμένου.
Ο Εσταυρωμένος που δημιούργησε ο Κόντογλου για το ναό της Ξάνθης ενσωματώνει τη χαρακτηριστική του τεχνοτροπία, η οποία διακρίνεται για τα εκφραστικά πρόσωπα, την πνευματικότητα και την αίσθηση μυσταγωγίας. Το έργο αυτό δεν αποτελεί μόνο μια καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και μια μεταφορά της βαθειάς πίστης του καλλιτέχνη.
Τη δεκαετία του 1950, η φήμη του Κόντογλου είχε φτάσει σε θεαματικά ύψη, και πολλοί άνθρωποι τον αναζητούσαν για τις δημιουργίες του. Στην πραγματικότητα, το 1959 του παραγγέλθηκε να αγιογραφήσει τον Εσταυρωμένο από τον τότε εφημέριο του ναού, τον αείμνηστο πατέρα Μελέτιο. Ωστόσο, η ολοκλήρωση του έργου καθυστέρησε, με τον Κόντογλου να προφασίζεται ποικίλες δικαιολογίες, παρά τις πιέσεις που δέχονταν.
Ωστόσο, σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Κόντογλου τελικά πείστηκε να στείλει τον Εσταυρωμένο στην Ξάνθη. Ακόμη και ο ίδιος ο καλλιτέχνης φαίνεται να έχει καταγράψει την εμπειρία του, σημειώνοντας την έντονη ικανοποίησή του από το έργο, και την απόφασή του να το διατηρήσει. Η ιστορία λέει πως, σε όνειρο, ο Χριστός του υποδεικνύει να στείλει το έργο όπως είχε υποσχεθεί, γεγονός που ερμηνεύει ως θεία παρέμβαση.
Στον πίσω μέρος της εικόνας, ο Κόντογλου έκανε μια αφιερωματική εγγραφή, αποκαλύπτοντας τη σύνθετη πνευματικότητα του έργου του: «Δια χειρός του αμαρτωλού Φωτίου Νικ. Κόντογλου εκ Κυδωνιών Μ. Ασίας αϡ Ν θ + (1959) μηνός Μαρτίου». Αυτό καταδεικνύει την ταπεινότητα και την προσωπική του σύνδεση με τη δημιουργία του.
Η μορφή του Χριστού στον Σταυρό, όπως την αποδίδει ο Κόντογλου, δεν εκφράζει μόνο τον πόνο της θυσίας αλλά και την ελπίδα της Ανάστασης. Το βλέμμα του Εσταυρωμένου, γεμάτο αγάπη και συγχώρεση, ενσωματώνει μια συγκινητική αίσθηση που εμπνέει τους πιστούς. Για την πόλη της Ξάνθης, αυτό το έργο δεν είναι απλώς μια πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και ένας πνευματικός φάρος που καθοδηγεί όσους αναζητούν την εσωτερική γαλήνη και την επαφή με το Θείο.
Ανακαλύπτοντας τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου
Ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, χτισμένος το 1835, βρίσκεται σε μια από τις πιο γραφικές γειτονιές της παλιάς Ξάνθης, κοντά στη φημισμένη πλατεία Αντίκα, η οποία φέρει το όνομα μιας ηρωικής προσωπικότητας της τοπικής ιστορίας. Η εκκλησία είναι τρίκλητη βασιλική χωρίς τρούλο και οι καπνέμποροι της Ξάνθης συμβάλλουν καθοριστικά στην ανέγερσή της.
Στο εσωτερικό του ναού, οι επισκέπτες μαγεύονται από τον ξύλινο δεσποτικό θρόνο, τον ξυλόγλυπτο άμβωνα με τις αγιογραφίες των Ευαγγελιστών και τους κρυστάλλινους πολυέλαιους που εισήχθησαν από τη Ρωσία. Το πυργοειδές κωδωνοστάσιο, η είσοδος του ναού, κατασκευάστηκε το 1927, καθώς οι Τουρκικές αρχές δεν επέτρεπαν τα καμπαναριά στις εκκλησίες κατά την περίοδο της κυριαρχίας τους.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί το μαρμάρινο νεκρικό μνημείο στον προαύλιο χώρο, αφιερωμένο στη μνήμη της Ευθαλίας Δαβίδοβιτς, μίας γυναίκας που κατάγεται από την περιοχή και πέθανε από χολέρα στο Κίεβο το 1866.
Ο Φώτης Κόντογλου: Ο Αγιογράφος και Λογοτέχνης
Ο Φώτης Κόντογλου γεννήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 1895 στο Αϊβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας με το επώνυμο Αποστολέλης. Η αναζήτηση της «ελληνικότητας» σε όλα τα έργα του υπήρξε καθοριστική, καθώς επιχείρησε να επιστρέψει στις ρίζες της ελληνικής παράδοσης. Ο Κόντογλου είχε καθοριστική επίδραση στη βυζαντινή εικονογραφία, αναγνωρίζεται ιδιαίτερα για την αποκατάσταση των τοιχογραφιών του Μυστρά. Σημαντικοί καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Νίκος Εγγονόπουλος υπήρξαν μαθητές του.
Δυστυχώς, ο Κόντογλου πέθανε πρόωρα, στις 13 Ιουλίου 1965, λόγω μετεγχειρητικής μόλυνσης, μετά από επέμβαση αφαίρεσης λίθων στην κύστη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του βίωσε πολλές σωματικές και ψυχικές δοκιμασίες, αφού είχε εμπλακεί σε αυτοκινητιστικό ατύχημα το 1963.