Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος για δύο συνεχόμενες χρόνιές στο θέατρο της Μονής Λακαριστών στην Θεσσαλονίκη, μας παρουσίασε το θεατρικό αφήγημα “96% – Landscapes of devastation” (Τοπία Καταστροφής). Μία παράσταση-ντοκιμαντέρ που μας ταξιδεύει στο μακρινό αλλά και τόσο κοντινό 1943 και μας αφηγείται μια σκοτεινή αλλά και λησμονημένη ιστορία, τα ίχνη της οποίας όμως είναι ακόμα εδώ.
Μία παράσταση– ντοκιμαντέρ, που μέσα απο μελέτες, μαρτυρίες και αρχεία, αλλά και με επιτόπια έρευνα παρουσιάζει πως απο τον Μάρτιο εώς και τον Αύγουστο του 1943 εκτοπίστηκαν περίπου 50.000 Εβραίοι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης απο την πόλη της Θεσσαλονίκης. Όπου οι περισσότεροι από τους οποίους δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Μας μιλάει για το πως οι περιουσίες που αφήνουν πίσω τους περνούν σε χέρια μεσεγγυούχων, πως οι μαρμάρινες πλάκες του παλιού νεκροταφείου τοποθετούνται στα πιο απίθανα σημεία της πόλης και άλλα πολλά.
Για την παράσταση θα μας μιλήσουν και οι τέσσερις πρωταγωνιστές της Πρόδρομος Τσινικόρης, Νατάσσα Δαλιάκα, Αλεξάνδρα Χατζοπούλου-Σαΐας, Παναγιώτης Μανουηλίδης.
ΠρόδρομοςΤσινικόρης
Πώς σου έγινε η πρόταση να σκηνοθετήσεις την συγκεκριμένη παράσταση?
Έχω έναν φίλο που δουλεύει ως δραματουργός στη Schaubühne του Βερολίνου. Η Schaubühne είναι ένα πολύ γνωστό γερμανικό θέατρο και έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια. Μια μέρα με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι μπόρεσε να βρει χρήματα απο το ίδρυμα EVZ (Erinnerung, Verantwortung, Zukunft) που ανήκει στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας και η χρηματοδότηση έχει ως θέμα την “Αντίσταση αλλά και την συνεργασία με τους Ναζί στα χρόνια της κατοχής”. Στην κουβέντα που είχαμε μου είπε ότι θα κάνουμε τρεις παραστάσεις, μία στο Βερολίνο στη Schaubühne, μια στην Μαδρίτη στην Ισπανία από όπου εκδιώχθηκαν οι Εβραίοι το 1492 και θέλουμε να κάνουμε μία παράσταση και στην Ελλάδα, γιατί και η Ελλάδα ήταν μία χώρα που ήρθαν οι Γερμανοί, οπότε κάπως έτσι με πρότεινε να την αναλάβω. Οπότε και αυτό που αναφέρω στην παράσταση, ότι αρχικά ήμουν επιφυλακτικός γιατί δεν ήξερα το θέμα, δεν ήξερα πως να το προσεγγίσω και όλα αυτά τα σχετικά, ισχύουν. Του είπα να το δούμε και με τον τρόπο του με κατάφερε και με έπεισε και κάπως έτσι με την επιχορήγηση απο το ίδρυμα του υπουργείου εξωτερικών της Γερμανίας και έτσι γίνανε τρείς παραστάσεις. Η μία στο Βερολίνο με έναν Ουκρανό σκηνοθέτη Stas Zhyrkov, η οποία ονομαζόταν “POSTCARDS FROM MARIUPOL” (μετ: Καρτ ποστάλ απο την Μαριούπολη). Η άλλη παράσταση που θα γινόταν στην Μαδρίτη έγινε απο μία ομάδα που ονομάζεται La Joven και η τρίτη παράσταση θα ήταν αυτή εδώ στη Θεσσαλονίκη με συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.
Όταν σου έγινε η πρόταση να αναλάβεις αυτό το πρότζεκτ, πώς ένιωσες ? Το ρωτάω γιατί μπορεί να έχουν περάσει 80 χρόνια από τότε που έγινε αλλά ακόμα είναι ευαίσθητο ζήτημα.
Δεν θα σου κρύψω ότι είχα έναν ενδοιασμό, γιατί όπως λέω και στο έργο η προηγούμενη μου παράσταση είχε θέμα την αστυνομική βία κατά των Ρομά, οπότε στο καπάκι αυτή η παράσταση με μικρή χρονική περίοδο για προετοιμασία αυτό μου φάνηκε περίεργο. Αλλά κάθισα και το σκέφτηκα και είπα οτι όλο αυτό μου ξύπνησε μία περιέργεια και αυτό γιατί έχω έρθει στην Θεσσαλονίκη έχω ζήσει δέκα χρόνια ως φοιτητής και ως ηθοποιός. Οπότε ήθελα να γυρίσω πίσω σε αυτή την πόλη σαν να υπάρχουν ανοιχτοί λογαριασμοί ακόμα, γιατί εκείνη την περίοδο είχα πλήρης άγνοια για το Εβραίικο παρελθόν της πόλης. Μία πόλη η οποία απο το 1492 εώς το 1912 και λίγο αργότερα ήταν κατεξοχήν μια Εβραϊκή πόλη μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Δεν το ήξερα αυτό όταν έμενα εδώ, το έμαθα αργότερα επι δημαρχίας Μπουτάρη που ίσως ήταν ο πρώτος δήμαρχος που το ανέδειξε αυτό. Είτε με το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο που ήταν το πρώην Εβραΐκο νεκροταφείο είτε με την πλατεία Δημοκρατειάς, με την συζήτηση που υπάρχει ακόμα αν πρέπει να γίνει πάρκινγκ αν θα γίνει πάρκο και πάει λέγοντας. Οπότε κυρίως υπήρχε ένας συνδυασμός περιέργειας και ξεκαθάρισμα λογαριασμών-λύτρωσης, με αυτό μη φωτεινό κομμάτι και το δικό μου αλλά και της πόλης με οδήγησαν στην Θεσσαλονίκη.
Διαβάζεις αποσπάσματα και βιβλία, βλέπεις κάποια ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες κάποιο υλικό που μπορεί να έχετε, ακούς κάποιες μαρτυρίες από ανθρώπους. Με όλα αυτά που άκουσες, διάβασες, είδες, άλλαξε τελείως η εικόνα που είχες για το όλο θέμα που είχε διαδραματιστεί τότε εδώ στην Θεσσαλονίκη αλλά και όχι μόνο?
Η σχέση μου με την πόλη έχει γίνει πιο συνειδητοποιημένη σε σχέση με αυτό το κομμάτι, δηλαδή λέμε στην παράσταση οτι μπαίνουμε σε ένα σπίτι που το κτήμα ήταν Εβραΐκο, το σπίτι το έχτυσε μια Εβραΐκή οικογένεια και εκτός απο τον πατέρα που πέθανε νωρίτερα όλα τα μέλη της οικογένειας δηλαδή η μητέρα και τα παιδία εκτοπίστηκαν και πέθαναν στο Άουσβιτς. Εμείς μένουμε τώρα σε αυτό το σπίτι, οπότε σου κάποια αίσθηση όλο αυτό, κάνεις πρόβα στο βασιλικό θέατρο βλέπεις έξω απο αυτό υπάρχουν πλάκες απο το Εβραΐκο νεκροταφείο σε κάνει να νιώθεις κάπως αυτό. Αυτό που μου μένει είναι κυρίως η σχέση με την παραλία, γιατί ανήκω στους ανθρώπους που δεν ήξερα ότι απο τον Λευκό Πύργο μέχρι το Μέγαρο Μουσικής υπήρχε δαντελωτή ακτογραμμή. Νόμιζα ότι ήταν όλη μία ευθεία αλλά δεν ήταν, επιχωματώθηκε στις δεκαετίες του ΄50 και του ’60 και για να επιχωματωθεί χρησιμοποιήθηκαν μπάζα απο το Εβραΐκο νεκροταφείο, τούβλα και μάρμαρα. Αλλά το πιο συγκλονιστικό είναι οτι κονιορτοποιήθηκαν τα κόκαλα των νεκρών για να χρησιμοποιηθούν ως οικοδομική άμμος. Αυτό είναι δύσκολο να το ξεχάσεις όταν περπατάς στην παραλία, ίσως το πιο ωραίο πράγμα στην πόλη είναι η παραλία αλλά έχει και αυτή ένα σκοτεινό κομμάτι. Οπότε η σχέση με την παραλία αυτό με την “ωραία” βόλτα απο δώ και πέρα δεν μπορώ να το ξεχάσω, δηλαδή οτι περπατάμε πάνω σε νεκρούς αυτή την στιγμή.
Για να κάνετε την παράσταση ψάξατε και μαζέψατε πολύ υλικό, απ΄ολα αυτ΄που διάβασε, είδες, άκουσες, τι ήταν αυτό που σου έμεινε πιο πολύ και σε “ταρακούνησε”?
Είναι πολύ μεγάλο το υλικό που δεν μπήκε στην παράσταση, για πολλούς λόγους αλλά κυρίως για λόγους που άμα ανοίξεις ένα θέμα καμιά φορά δύσκολα το κλείνεις και επιστρέφεις για να συνεχίσεις τα υπόλοιπα. Πάντα ακολουθώ μία συμβουλή ενός φίλου απο την Γερμανία που είναι και αυτός στον χώρο, μου είχε πεί “καλύτερα να έχεις λιγότερα στο έργο και ο κόσμος να ζητάει περισσότερα”. Και αυτός είναι και ο λόγος που μετα το τέλος της καθόμαστε πάνω στην σκηνή και συζητάμε με τον κόσμο και αυτό είναι προτιμότερο απο το να βάζαμε περισσότερο υλικό μέσα στην παράσταση και ο κόσμος να κουραστεί να βαρεθεί. Οπότε πέρα απο την παραλία και την κονιορτοποιήση των κοκάλων, αυτό που με έκανε εντύπωση είναι το κομμάτι με τα Εβραΐκα έπιπλα και σκεύη που πήρε το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης για τις ανάγκες των παραστάσεων. Δηλαδή αυτό που εγώ καταλαβαίνω είναι οτι μόλις ιδρύεται ένα θέατρο, έρχονται οι ηθοποιοί απο την Αθήνα υπάρχει ένα τεχνικό προσωπικό. Έρχονται οι ηθοποιοί που μπορεί να μην έχουν δεί ποτέ στην ζωή τους Εβραίο και έρχοτναι σε μια πόλη που κατα πενήντα χιλιάδες λιγότερο πληθυσμό και τους λένε οτι τώρα μπορείτε να μείνετε σε άδεια σπίτια ή τώρα μπορείτε να παίξετε θέατρο. Αλλά πως θα παίξουν θέατρο απο την ώρα που δεν έχουμε καρέκλες, τραπέζια, κρεβάτια?
Στην σκηνή πάνω είστε τέσσερις άνθρωποι, εσύ η Νατάσα Δαλιάγα, η Αλεξάνδρα Χατζοπούλου-Σαΐας, και ο Παναγιώτης Μανουηλίδης που επιμελήθηκε την μουσική της παράστασης. Γνωριζόμασταν από πρίν και έγινε κάποια προσέγγιση από πλευράς σου ή έγινε κάποιο κάστινγκ και έγινε η επιλογή? Και τι σε τράβηξε στον καθένα για να γίνει αυτή η τετράδα?
Θα ξεκινήσω απο τον Παναγιώτη, γιατί με αυτόν δουλεύουμε μαζί εδώ και δεκατρία χρόνια, δεν νομίζω να έχω κάνει παράσταση χωρίς να έχει γράψει την μουσική ή να είναι υπεύθυνος για τον ηχητικό σχεδιασμό. Οπότε έχουμε μια πολλή καλή φιλία και πολλή καλή συνεργασία και ξέρω οτι μπορώ να βασιστώ πάνω του και όποτε τον χρειαστώ να συζητήσουμε γι αυτά που πρέπει. Την Νατάσα Δαλιάκα μου την σύστησε το Κρατικό Θέατρο και διάφοροι φίλοι που είχαν συνεργαστεί μαζί της και επειδή έχει ένα πτυχίο δημοσιογραφίας, είπα οτι θέλω να συνεργαστώ μαζί της ως βοηθός σκηνοθέτη πέρα απο τις ιστορίες που θα αφηγείτε. Με την Νατάσα κάναμε και τις περισσότερες πρόβες, φαντάσου ένα τραπέζι η Νατάσα διαβάζει την έρευνα και εγώ πάνω σε τεράστια ρυζόχαρτα, είτε εδώ στην κουζίνα του Goethe, είτε στο βασιλικό θέατρο γράφω τα θέματα. Δηλαδή το σκηνικό που βλέπει ο θεατής στην παράσταση μας είναι η κουζίνα μας, είχαμε κολλήσει παντού ρυζόχαρτα με τις σημειώσεις μας. Οπότε λεώ θα ήθελα να είναι η Νατάσα μαζί μου και δουλέψαμε εξαιρετικά και όταν την ρώτησα αν στην Θεσσαλονίκη υπάρχουν ηθοποιοί Εβαΐκης καταγωγής μου πρότεινε μεταξύ άλλων την Αλεξάνδρα. Πήγαμε για καφέ με την Αλεξάνδρα που το αναφέρει και στην παράσταση και όταν έφυγε είπα “πω πω αυτή είναι εξαιρετική περίπτωση πρέπει να συνεργαστούμε μαζί της”. Οπότε κάπως έτσι έκλεισε η συνεργασία με τα άλλα τρία άτομα που είναι πάνω στην σκηνή μαζί με εμένα.
Ένα απο τα δύο ελληνικά τραγούδια που παίζεται είναι του Μανώλη Αγγελόπουλου πως καταλήξατε σε αυτό?
Στην διαδρομή που κάναμε απο το Goethe προς το βασιλικό θέατρο κάθε μέρα σχεδόν όταν έχει ήλιο τραγουδάει ο Ηλίας με τον φίλο του τον Χρήστο κάτω στην Νέα Παραλία. Και μία μέρα έτυχε να περνάμε μαζί με τον Παναγιώτη και ακούμε να τραγουδάει “Ποιος θεός και ποία θρησκεία συγχωρούν την προδοσία”. Εδώ στην πάνω στην παραλία η οποία παραλία χτίστηκε με τον τρόπο που χτίστηκε, φυσικά συζητήσαμε μαζί τους, υπήρχε και ένα ενδιαφέρον να τους βιντεοσκοπήσουμε. Φυσικά τους προσκαλέσαμε στην παράσταση αλλά εκείνες τις ώρες που παιζόντουσαν οι παραστάσεις, αυτοί ήταν εκεί πέρα και τραγουδούσαν για να βγάλουν και κάποια χρήματα δεν κατάφεραν πότε να ΄ρθούνε. Οπότε γι αυτό έχουμε αυτό το απόσπασμα στην παράσταση με τον Ηλία πάνω στην παραλία.
Μέσα στα πράγματα που έχετε βρεί , είναι και κάτι κασέτες και μέσα σε αυτές τις κασέτες ένα τραγουδι που σας τράβηξε και το βάλατε στην παράσταση είναι το “ιστορία μου αμαρτία” της Ρίτα Σακελλαρίου. Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε σε αυτό το τραγούδι και σε έκανε να το βάλεις στην παράσταση?
Όσο αφορά αυτό το κομμάτι “Ιστορία μου αμαρτία μου”, μπήκε εντελώς συμπτωματικά γιατί η Ελένη με οδηγό το βιβλίο του Ανδρέα Μπουρούτη ” Εβραΐκές περιουσίες” πήγε σε όλα τα σπίτια. Λοιπόν στην οδό “Λιγδών” στην Ξηροκρήνη είχε βρεί ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι με αυτή την ονομασία και πήρε την απόφαση εκείνη την στιγμή να μπεί μέσα. Έλεγξε πρώτα αν είναι ασφαλές και μπήκε άσχετα που δεν ήταν ετοιμόρροπο ή κάτι τέτοιο ήταν μόνο εγκαταλελειμμένο αλλά η κοπέλα όπως και να έχει πρόσεχε. Μπήκε μέσα και βρήκε μια σακούλα με κασέτες, όταν τις έφερε τις έδωσε στον Παναγιώτη, ο οποίος μας είπε οτι θέλει να “παίξει” πολύ με αυτό το κομμάτι της αναλογικής κασέτας, νοσταλγία, παρελθόν. Οπότε τις έφερες τις έδωσε στον Παναγιώτη τις άκουσε έχει αυτό το τραγούδι “Ιστορία μου Αμαρτία μου” που παίζει και σε αυτήν την ταινία “Εξορκιστής”. Ψάχνω εγώ το απόσπασμα απο την ταινία όπου παίζει το τραγούδι και λέω δες τι σύμπτωση είναι αυτή τώρα, δηλαδή πολλές συμπτώσης. Κάποια στιγμή μιλούσαμε με τον Παναγιώτη για τη μουσική, αλλά δεν θέλαμε να παίξουμε τα κλασικά “Θεσσαλονίκη φτωχομάνα μου” και πάει λεγόντας. Αλλά αυτό είναι ωραία σύμπτωση και επειδή αναπτύσσεται και κατα την διάρκεια της παράστασης, μία ατμόσφαιρα φαντασμάτων. Δηλαδή μία πόλη φαντασμάτων όπως την λέει και ο MAZOWER MARK στο βιβλίο του με αυτόν τον τίτλο. Ξαφνικά έχουμε τον εξορκισμό καταλήγουμε οτι η πόλη χρειάζεται έναν εξορκισμό-λύτρωση, υπάρχει ένας Γερμανός καλλιτέχνης ο Γιόσεφ Μπόις που λέει οτι “όποιος δείχνει την πληγή του γιατρεύεται”. Που είναι μία πολλή ωραία φράση και κάπως έτσι καταλήξαμε σε αυτό το κομμάτι, πιστεύαμε οτι σαν να ήρθε το κομμάτι σε εμάς και όχι ότι πήγαμε εμείς σε αυτό. Γιατί συνήθως είναι κάπως έτσι ψάχνεις τραγούδια που θα ταιριάξουν και μετά έρχεται κάτι και λες είναι δώρο όλο αυτό, είναι σαν να μας προσέχει κάποιος ή κάτι.
Το πιο μεγάλο άγχος που είχες για την παράσταση?
Πέρα απο το άγχος να δικαιώσεις το θέμα σου και να μην στεναχωρήσεις-προσβάλεις κάποιον, ήτανε το θέμα της ισορροπίας ανάμεσα στο χιούμορ και την ιστορική έρευνα. Δηλαδή ούτε θέλεις να κάνεις μια παράσταση διδακτική, αλλά ούτε μια παράσταση με αυτό το θέμα η οποία να είναι αστεία πολύ. Οπότε για να το καταφέρουμε κάπως αυτό είπα αν κάποιος γίνει στόχος ας πούμε του χιούμορ ή της σάτιρας πάνω στην σκηνή αυτός να είμαι εγώ ως άνθρωπος. Που δεν ήξερα τίποτα για την πόλη και έρχομαι αντιμέτωπος κατά την διάρκεια της έρευνας με την δική του άγνοια. Γιατί πιστεύω οτι μπορεί να ταυτιστεί ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης, δηλαδή ένας αντίστοιχος Πρόδρομος του Δεκεμβρίου του 2023 που έρχεται να δεί την παράσταση και δεν ξέρει πολλά πράγματα για την Εβραΐκη ιστορία της πόλης. Το τελευταίο πράγμα που θέλει να ακούσει είναι ” εσύ φταις”, “εσύ δεν ξέρεις τίποτα”, “κάτσε να σου τα μάθω όλα εγώ”. Δεν λειτουργεί έτσι το θέατρο, ενώ αν δείξεις την πληγή σου και πείς οτι είμαι και γώ ένας απο εσάς και εγώ δεν ξέρω, ελάτε μαζί μου να δείτε τι ανακάλυψα, έλατε όλοι μαζί μου σε αυτό το ταξίδι και ίσως όλοι βγούμε κερδισμένοι, αλλαγμένοι. Σε όλους έχει μετατοπιστεί το βλέμμα και αυτό που πιστεύαμε οτι αυτό έχει κάπως αλλάξει τότε θα βγούμε κερδισμένοι. Και νομίζω οτι γίνετε μόνο με αυτόν τον τρόπο αλλιώς είναι διδακτικό θέατρο, καταλαβαίνω γιατί γίνετε αλλά νομίζω οτί τις περισσότερες φορές έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Από τότε που έγινε αυτό με τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης έχουν περάσει 81 χρόνια η άποψη του κόσμου έχει αλλάξει για αυτούς ή ακόμα υπάρχουν κάποια στερεότυπα για αυτούς?
Δεν μπορώ να μιλήσω για μία ολόκληρη πόλη και τον κόσμο της με όποια θρησκευτικά πιστεύω και αν έχουν, αλλά μπορώ να σου πω και θέλω να πιστεύω ότι όσοι άνθρωποι βλέπουν την παράσταση μένουν μαζί με εμάς που κάνουμε την παράσταση. Οτι κάπως έχει μετατοπιστεί το δικό τους το βλέμμα, τώρα οι μηχανισμοί ο αντισημιτισμός ο οποίος προβάλετε, αναπαράγεται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ειδικά της Θεσσαλονίκης είναι ένα φαινόμενο διαχρονικό και σχεδόν σοκαριστικό. Εξώφυλλα εφημερίδων που λες πως κυκλοφορεί αυτό το εξώφυλλο γιατί δεν υπάρχουνε κάποιες ποίνες? Και δεν μιλάω για λογοκρισία αλλά δεν μπορείς να γράφεις και ότι θέλεις, αλλά αυτό έχει να κάνει ευρύτερα είτε με την διαπλοκή είτε με την διαφθορά σε αυτή την χώρα. Η Θεσσαλονίκη έχει αυτό το φορτίο και κουβαλάει ένα αντισημιτικό φορτίο περισσότερο ίσως απο κάθε άλλη Ελληνική πόλη, σίγουρα περισσότερο απο την Αθήνα που δεν έχει το αντίστοιχο παρελθόν της. Γι αυτό ήταν σημαντικό να κάνουμε την παράσταση εδώ και να μιλήσουμε για την Θεσσαλονίκη. Γιατί όταν μου έγινε η πρόταση μου είπαν μπορείς να την κάνεις όπου θέλεις στην Ελλάδα αρκεί να υπάρχει ένας παραγωγός ένα θέατρο απο πίσω. Υπάρχουν θέατρα στην Ελλάδα όπως το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων για παράδειγμα, με την αντίστοιχη ιστορία των Εβραίων στα Ιωάννινα. Αλλά επειδή έγω είχα μια προσωπική επαφή ένα βίωμα με την πόλη της Θεσσαλονίκης γιατί ζούσα και σε αυτήν την πόλη σε πλήρη άγνοια, διάλεξα αυτή την πόλη για τους λόγους που ανέφερα γιατί έχει περισσότερο νόημα να το κάνεις εδώ. Και για να γυρίσω στην έρωτηση που μου έκανες για το μετατοπίζεται και αν αλλάζει κάτι ή όχι, υπάρχει μία ωραία φράση που χρησιμοποιώ στις συνεντεύξεις, του Αμλετ του Σέξπιρ απο την μετάφραση του Γίωργου Χειμωνά που λέειί ο Άμλετ λέει οτι “Η τέχνη δεν είναι για τους πολλούς, ούτε για τους λίγους, είναι για τον καθένα ξεχωριστά”. Οπότε γι αυτόν τον καθένα ξεχωριστά πηγαίνουμε όταν παίζουμε εδώ πέρα.
Παναγιώτης Μανουηλίδης
Εσύ είσαι ο μουσικός της παρέας, σωστά?
Σωστά!
Όταν μιλήσατε με τον Πρόδρομο και σου είπε ότι ξέρεις ετοιμάζω αυτή την παράσταση – αφήγημα με αυτό το θέμα, πως το πήρες? Σκάλωσες καθόλου? Το ρωτάω γιατί ήταν και ένα θέμα με πραγματικά γεγονότα…
Όχι δεν σκάλωσα καθόλου, κοίτα να δείς με τον Πρόδρομο συνεργαζόμαστε αν θυμάμαι καλά απο το 2011 και όλες οι παραστάσεις που έχουμε να κάνεί είναι με πραγματικά γεγονότα. Κάναμε παράσταση για παράδειγμα για τον Ο.Σ.Ε ή το 2011 ή το 2012 με τον Πρόδρομο και τον Ανέστη και εκεί να δείς σκάλωμα. Μετά απο κεί και πέρα πάντα σκαλώνεις με αυτά που ακούς που μαθαίνεις και με αυτά που βλέπεις. Δηλαδή εμείς όταν δουλεύαμε πέρσι τον Μάρτιο εδώ, εγώ έπαθα απο τις πληροφορίες με όλα αυτά που έμαθα όπως για παράδειγμα εδώ που καθόμαστε και μιλάμε και κάνουμε την συνέντευξη (Νέα παραλία Θεσσαλονίκης) κονιορτοποιήθηκαν τα κόκαλα των νεκρών και το φτιάξανε. Πέρα απο την παράσταση έχω ζήσει και στην πόλη την ξέρω την πόλη και αλλιώς είναι να πέρπατας κανονικά χωρίς να τα ξέρεις όλα αυτά και αλλιώς αφότου τα μαθαίνεις. Όσο αφορά το κομμάτι της “δουλείας” επειδή δουλεύουμε μαζί με τον Πρόδρομο μπαίνω με πολύ τρέλα και ενδιαφέρον απο κεί και πέρα τα υπόλοιπα που προαναφέραμε είναι άλλο κομμάτι.
Στην διάρκεια που στηνόταν η παράσταση διαβάσατε κάποια πράγματα, ακούσατε αλλά και είδατε κάποια πράγματα. Τι ήταν αυτό που σε ταρακούνησε πιο πολύ απ’ όλα?
Ότι αυτοί όλοι δεν ήτανε φωτογραφίες και αποσπάσματα απο κάποια αφηγήματα, ήταν άνθρωποι κανονικοί που υπήρχανε και τα ζήσανε κανονικά. Αυτό είναι που με τρελαίνει, δηλαδή επειδή συνηθίζουμε να ζούμε μέσα στην πληροφορία και μέσα σε όλη αυτήν την κατάσταση που ζούμε. Λίγο πολύ νιώθεις κάπως “περίεργα”, γιατί συνειδητοποιείς ότι είναι πραγματικά γεγονότα, είναι πραγματικές προσωπικότητες, πραγματικές ιστορίες. Όταν διάβαζα τα ονόματα ή όταν τα άκουγα γιατί παίξαμε και τόσες φορές την παράσταση που όσο και να μη το πιστεύεις ακόμα τα ακούω, συνειδητοποιείς οτι ήταν ο συγκεκριμένος άνθρωπος με τις κόρες του τα παιδιά του την οικογένεια του. Με τρελαίνει αυτό κάθε φορά και δεν είναι κάτι μαζικό που λες έφυγαν κάποιοι άνθρωποι και τέλος. Έφυγαν πενήντα χιλιάδες άνθρωποι που αυτοί οι άνθρωποι είναι απο μία προσωπικότητα, αυτό είναι τρομακτικό αυτό είναι που με τρελαίνει κάθε φορά. Συνειδητοποιώ κάποια πράγματα γιατί γίνετε και αυτή η κουβέντα οτι τα “ξέραμε αυτά” ή τα “ξέρουμε αυτά”. Ναι τα ξέραμε αλλά το διαχειριζόμαστε πάλι σαν μία πληροφορία, ενώ υπάρχει κάτι πιο ουσιαστικό. Αυτό άλλαξε μέσα μου μέσα απο αυτό το έργο.
Την μουσική επιμέλεια την κάνατε με τον Πρόδρομο, σου εξηγεί τι σκέφτεται και τι θέλει να κάνει. Μέσα στην κουβέντα που είχατε σου λέει οτι μέσα απο την έρευνα βρήκανε κάτι κασέτες σε άγχωσε αυτό για το τι θα ακούσεις απο αυτές τις κασέτες?
Κοίτα να δείς με τον Πρόδρομο δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε, όπως είπα και λίγο πιο πάνω συνεργαζόμαστε κάθε χρόνο σχεδόν. Οπότε όταν μου είπε τι θέλει μπήκα απευθείας στο μούντ αυτών που σκεφτόταν και τα βρήκαμε απευθείας. Όσο αφορά τις κασέτες που λες δεν με άγχωσε καθόλου, απλά υπήρχε μια μικρή περιέργεια. Πάντως μέσα απο τις κασέτες βρήκαμε και το ένα απο τα τραγούδια που βάλαμε στην παράσταση το “Ιστορία μου αμαρτία μου” της Ρίτας Σακελαρίου. Το παράδοξο σε όλο αυτό είναι οτι όταν το άκουσα μου ήρθε η σκηνή απο την ταινία του Εξορκιστή που είναι και της εποχής μου, με το συγκεκριμένο τραγούδι να παίζει στο background της συγκεκριμένης σκηνής. Το έψαξε ο Πρόδρομος του άρεσε και είπαμε κάπως να το συνδέσουμε με την παράσταση. Όσο περνούσαν η μέρες σιγά σιγά μας ερχόντουσαν και άλλες ιδέες όπως αύτη με το πικ-απ ή με το τηλέφωνο και σιγά σιγά βρίσκαμε τον τρόπο και τα συνδέαμε μέσα στην παράσταση.
Νατάσα Δαλιάγα
Έχεις σπουδάσει, υποκριτική στη Δραματική Σχολή, Επικοινωνίας και ΜΜΕ, Δραματολογία–Παραστασιολογία, σωστά?
Σωστά, βλέπω είσαι φούλ ενημερωμένος. (γέλια)
Είναι η δεύτερη χρονιά που συμμετείχες στην παράσταση- αφήγημα του ΚΘΒΕ 96%. Πώς ήταν για σένα να είσαι σε μια παράσταση- αφήγημα που λίγο πολύ τα είχε όλα απ’ όλα αυτά?
Αυτό είναι πολλή σωστή παρατήρηση όντως, ήταν πραγματικά μια πολλή ωραία εμπειρία και ήταν όντως πραγματικά σαν να ήρθανε όλα και να κουμπώσανε. Και τα πράγματα που έχω κάνει είναι τα πράγματα που με ενδιαφέρουνε και αυτός ήτανε ένας απο τους λόγους που με ενδιέφερε πολύ να ασχοληθώ με αυτό και ήθελα πολύ και εγώ να μπω στο πρότζεκτ. Γιατί συνδυάζει με έναν τρόπο και το κομμάτι της ιστορίας, το κομμάτι του ρεπορτάζ, το κομμάτι της μυθοπλασίας, τα φέρνει και τα συνδυάζει όλα με έναν πολύ ωραίο τρόπο. Ήτανε για εμένα πολύ ενδιαφέρον και πολύ συναρπαστικό, δηλαδή το πως όλα αυτά τα πράγματα που διαβάζεις μπορείς μετά να παρουσιάσεις, να τα φτιάξεις έναν κορμό και μετά να τα παρουσιάσεις στο κοινό. Απο την αρχή απο το κομμάτι της ανακάλυψης δηλαδή των ιστορικών στοιχείων της πόλης, των κρυμμένων μυστικών, αλλά και στην πορεία έτσι όπως διαμορφώθηκε και η ευκαιρία που μας δόθηκε για να το φτιάξουμε και να το κάνουμε μία παράσταση. Ήταν πολλή ωραία εμπειρία, συναρπαστική, ενδιαφέρουσα και ήταν αυτό που χρειαζόμουν την στιγμή που έπρεπε. Αλλά δεν θα στο κρύψω και εγώ κάπως το αναζητούσα όλο αυτό, ήθελα πολύ να κάνω κάτι τέτοιο, γιατί μου αρέσει πολύ και το θεωρητικό κομμάτι του θεάτρου. Δηλαδή πέρα απο την εμπειρία της σκηνής, μου αρέσει πολύ και το θεωρητικό κομμάτι, να ξεκλειδώνω κείμενα, να τα μελετώ, να ψάχνω. Το θέατρο ντοκιμαντέρ είναι κάτι που γενικά στην Ελλάδα αλλά και ειδικά εδώ στην πόλη της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει και πολύ, είναι συγκεκριμένοι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό ανάμεσα τους είναι και ο Πρόδρομος. Ο οποίος το κάνει πολύ ωραία και έχει πολύ εμπειρία πάνω σε αυτό και είναι κάτι που έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί ευθύ αναφορά στην κοινωνία στην οποία απευθύνεται.
Πώς ένιωσες όταν ήρθε ο Πρόδρομος και σου είπε ότι “Νατάσα ξέρεις ετοιμάζω αυτή την παράσταση με αυτό το θέμα και θα ήθελα να συνεργαστούμε?
Είχε διπλό ενδιαφέρον γιατί εγώ δεν είμαι απο την Θεσσαλονίκη, οπότε πολλά κομμάτια της ιστορίας τα αγνοούσα ήξερα τα “πάνω πάνω” δηλαδή αυτό που λέω και στην παράσταση. Ότι ήρθα εδώ ήξερα κάποια βασικά πράγματα, μετά έμαθα και κάποια επιπλεόν πράγματα αφού ζούσα εδώ, πήγα και σε πέντε μουσεία, παρακολούθησα και κάποια πράγματα οπότε άρχισα να ανακαλύπτω κάποια πράγματα. Δηλαδή αυτό που λεεί και ο Πρόδρομος στην παράσταση για το Εβραΐκό νεκροταφείο το γνώριζα ήτανε απο τα κομμάτια που ήξερα. Ήξερα επίσης οτι η Θεσσαλονίκη ήτανε μια μεγάλη πολιτισμική πόλη σε όλα αυτά τα χρόνια της ιστορίας της. Αλλά το κομμάτι όλο αυτό της Γερμανικής κατοχής και του παγκοσμίου πολέμου δεν το ήξερα πολύ καλά, οπότε με το που είδα οτι το πρότζεκτ είχε να κάνει με όλο αυτό το κομμάτι και με το πως το έζησε όλο αυτό η πόλη μου φάνηκε απο την αρχή πάρα πολύ ενδιαφέρον. Πολύ ιντριγκαδόρικο αν μπορούμε να το πούμε έτσι, γιατί είναι κάτι που είναι πολύ κοντά μας χρονικά και εξηγεί πάρα πολλά πράγματα για το ποίοι είμαστε σήμερα. Οπότε με ενδιέφερε πολύ να το μελετήσω αυτό, οπότε δηλαδή εξαρχής με το που είπαμε Β΄ παγκόσμιος πόλεμος μου κίνησε το ενδιαφέρον. Επίσης όλο αυτό το ότι θέλουμε να επικεντρωθούμε στην μνήμη, πως αντιμετώπισε η κοινότητα όλο αυτό που συνέβαινε επίσης μου φάνηκε πάρα πολύ ωραίο. Δηλαδή αυτά είναι πράγματα τα οποία πρέπει να ανήκουν στην δημόσια συζήτηση γενικώς είτε μιλάμε για την πόλη της Θεσσαλονίκης είτε για οποιαδήποτε άλλη πόλη. Οπότε απο την αρχή μου φάνηκε πολύ ωραίο και διαφορετικό γιατί και γω εδώ και πολλά χρόνια κάνω ας πούμε κάνω μυθοπλασίες. Οπότε το ρεαλιστικό κομμάτι του πράγματος που λέγαμε και πριν και το ρεπορτάζ ήθελα πολύ να το ανακαλύψω και να το δουλέψω.
Για να γραφτεί και να στηθεί η παράσταση έγινε μία έρευνα πάνω στο θέμα. Διαβάσατε, ακούσατε, και είδατε διάφορες ιστορίες- μαρτυρίες. Σας δυσκόλεψε καθόλου τι θα μπει τι όχι, τι θα ειπωθεί τι όχι? Όπως στην σκηνή που έχετε με τον Πρόδρομο αν θα πρέπει να αναφερθείτε στα ονόματα των δωσίλογων, πχ? Στο ρωτάω αυτό γιατί βοηθούσες και τον Πρόδρομο σκηνοθετικά.
Όπως λέμε και στην παράσταση το υλικό ήτανε πολύ και υπήρχε μία μεγάλη γκάμα πραγμάτων που μπορούσε να ψάξει κανείς ούτως η άλλως ήταν ένα στοίχημα, το πώς θα μπορέσεις αυτόν τον όγκο πληροφοριών που έχεις να τον μετασχηματίσεις σε κάτι που να μπορεί να είναι ένα παραστασιακό κείμενο. Σε αυτό ο Πρόδρομος έχει μεγάλη εμπειρία και το έφερε και το διαμόρφωσε πολύ ωραία, με τον γνώμονα τι θέλει να πεί γι αυτό που πολυσυζητάμε για την μνήμη και την αντιμετώπιση της πόλης. Απο εκεί και πέρα επειδή όντως μιλάμε για πραγματικές ζωές ανθρώπων και για πράγματα που είναι πολύ κοντά μας σίγουρα υπάρχουν κάποια διακυβεύματα. Η διαφωνία που έχουμε στην παράσταση είναι πραγματική, δηλαδή μέχρι που φτάνουν τα όρια του θεάτρου ντοκιμαντέρ? Επίσης είναι ένα ζήτημα αυτό και αναρωτιέσαι τι σκοπό θα εξυπηρετήσει το να αναφέρω το ένα και να μην αναφέρω το άλλο?Και κάπως έτσι σκέφτεσαι μέχρι πιο σημείο φτάνω τι λέω και τι δεν λέω, έχει κάποια σκοπιμότητα ας πούμε να αναφέρω τα ονόματα του βιβλίου μεσεγγυούχων και δωσίλογων ή αυτό καταλήγει να είναι μία κίνηση εντυπωσιασμού? Υπήρχαν πολλά τέτοια ερωτήματα κυρίως επειδή μιλάμε για ανθρώπους που αυτή την στιγμή μπορεί να είναι εν ζωή. Μπορεί να είχαν ανθρώπους που έχασαν, ήταν και μια δύσκολη συνθήκη στην οποία απο την μία δεν είναι οτι δεν θέλεις να πάρεις καμία θέση αλλά απο την άλλη είναι λίγο “δύσκολο”. Το τίμιο είναι να προσπαθήσεις να καταλάβεις.
Διαβάζεις αποσπάσματα και βιβλία, βλέπεις κάποια ντοκιμαντέρ, βλέπεις κάποιες φωτογραφίες κάποιο υλικό που μπορεί να έχετε, ακούς κάποιες μαρτυρίες από ανθρώπους. Με όλα αυτά που άκουσες, διάβασες, είδες, άλλαξε τελείως η εικόνα που είχες για την πόλη της Θεσσαλονίκη αλλά και όχι μόνο?
Ναι έχει αλλάξει καταρχάς είναι σαν να αναγνωρίζω της πολλές ζωές της, παρόλο που δεν μπορώ να το δω πρακτικά φυσικά αλλά νιώθω οτι αυτή η πόλη είναι σαν να έρχεται απο τα βάθη των αιώνων πραγματικά. Αυτό οτι ανακάλυψα τις πολλές ζωές της , τις πληγές της, και πάρα πολλά άλλα πράγματα. Για τους δρόμους που περπατάμε και για τα κτήρια που υπάρχουν, για τους ανθρώπους της και όλο αυτό με έκανε να κατανοήσω περισσότερο το τι συμβαίνει τώρα. Δηλαδή το πως κινούνται οι άνθρωποι, το πώς σκέφτονται, το πως ψηφίζουν αν θέλεις. Κατανόησα πολλά περισσότερα και δεν θα πω οτι τα δικαιολόγησα αλλά βρήκα την αιτία. Δηλαδή έχει μέσα πολλά πράγματα τα οποία θα έπρεπε να λύσει και δεν τα έχει λύσει, αλλά τουλάχιστον τώρα έχω μια καλύτερη εικόνα γιατί συμβαίνουν όλα αυτά που συμβαίνουν. Την αγαπώ για όλη αυτή την ποικιλομορφία που είχε, νομίζω οτι ήταν βίαιο όλο αυτό που της συνέβει δηλαδή ξαφνικά όλα έπρεπε να είναι ένα πράγμα. Να ανήκουν όλοι σε ένα πράγμα, νομίζω οτι αυτό γενικά είναι πρόβλημα ούτως η άλλως. Αλλά εν πάση περιπτώσει η ποικιλομορφία είναι καλό πράγμα.
Απ όλα αυτά που είδατε και μάθατε στην πορεία από το υλικό που μαζέψατε τι ήταν αυτό που σε κέντρισε πιο πολύ το ενδιαφέρον?
Απο την μέρα που ξεκινήσαμε να στήνουμε το πρότζεκτ και μαζέβαμε όλό αυτό το υλικό, ήταν πολλά τα “πράγματα” που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον, άσχετα αν τα ήξερα ή όχι. Καταρχάς είναι άλλο πράγμα να ξέρεις κάτι “θεωρητικά” ας το πούμε κάπως έτσι και είναι άλλο πράγμα να το έχεις δεί σε μία ταινία που έχεις δεί ή απο τα πέντε βιβλία που διάβασες ή απο αυτό που έμαθες απο το σχολείο. Και είναι διαφορετικό να εντρύφησης μέσα σε αυτό και να μπείς βαθιά μέσα στην μελέτη του. Γιατί κάπως έτσι καταλαβαίνεις το μέγεθος του, οπότε ένα απο τα πράγματα που με συγκλόνισαν ήταν το πόσο πολύ φτωχοί άνθρωποι έφυγαν τόσο γρήγορα με τα τρένα για το Άουσβιτς. Όλο το κομμάτι της δυτικής Θεσσαλονίκης πάνω απο τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό που λέμε η συνοικία του Χιρς και μετά έγινε το λεγόμενο Γκέτο του Χιρς. Το πως ένας μεγάλος αριθμός φτωχών ανθρώπων που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, έφυγαν με τα πρώτα τρένα και τα ονόματα τους δεν θα τα μάθουμε ποτέ μάλλον. Είναι μια διαπίστωση που κάνεις ζουμ στην ανθρώπινη ζωή και συνειδητοποιείς το μέγεθος της τραγωδίας. Αυτό με συγκλόνισε γιατί δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι αυτούς τους χιλιάδες ανθρώπους οτι μπορεί να μην τους αναφέρει ποτέ κανείς. Είναι τρομερό αυτό το πράμα, αυτό με συγκλόνισε και θα με πείς “δεν το ήξερες?”. Το ήξερα αλλά είναι αλλιώς όμως να το ξέρεις έτσι απλά και αλλιώς να το διαβάζεις και αλλιώς να συνειδητοποιείς το μέγεθος. Επίσης με έκανε εντύπωση οι μαρτυρίες που διαβάσαμε το πως περιέγραφαν όλο αυτό που ζήσανε. Κάτι ακόμα που με έκανε πολλή μεγάλη εντύπωση είναι κάποια κομμάτια που δεν τα βάλαμε μέσα στην παράσταση, απο ανθρώπους που επέζησαν η δύναμη και το κουράγιο που είχαν. Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις στην πόλη της Θεσσαλονίκης απο ανθρώπου που σώθηκαν χάρη σε ανθρώπους που τους έκρυψαν, είτε χάρη στην τύχη, είτε στην δικιά τους δύναμη, είτε μέσα απο ένα συνδυασμό όλων αυτών, είναι φοβερές ιστορίες επιβίωσης.
Έμαθα από κάποιες πηγές ότι μέσα σε όλα αυτά που βρήκατε, εσύ ανακάλυψες και κάποιες κασέτες (μουσικής). Το αναφέρω αυτό γιατί κάποια τραγούδια παίζονται και μέσα στην παράσταση είναι μέσα απο αυτές τις κασέτες, όταν τις βρήκες σε άγχωσε καθόλου το τι θα ακούσετε?
Ήμουν μαζί με τα άλλα μέλη της ομάδας που ήταν υπεύθυνα για την επιτόπια έρευνα με την σκηνογράφο μας, την βοηθό της σκηνογράφου μας την Έλλη Ναλμπάντη, με την Μάιρα Κωνσταντινίδου, Λουΐζα Χαραλάμπους. Αυτά ήταν παιδιά που δούλεψαν και μας βοήθησαν στην σκηνογραφία υπο την καθοδήγηση της Ελένης της σκηνογράφου μας και ήμουν σε αυτή την ομάδα που κάναμε τις επισκέψεις σε κάποιες κατοικίες όπως στην οδό Λιγδών στην σημερινή Ξηροκρήνη. Η οποία ήτανε μια οδός όπως λέγαμε και πρίν που δεν γύρισε κανείς και εκεί όλη αυτή η περιοχή ήταν Εβραΐκες κατοικίες και φτωχογειτονιές. Η Λιγδών σήμερα κατοικείται αλλά υπάρχουν κάποια σπίτια τα οποία είναι εγκαταλελειμμένα και κάναμε μία μικρή έρευνα και ανακαλύψαμε κάποια πράγματα, αναμεσά τους τις κασέτες. Που όταν τις βρήκα δεν με άγχωσε το τι θα ακούσω, επειδή τώρα όλο αυτό ήταν μια συνθήκη εγκαταλελειμμένων σπιτιών υπάρχει πάντα ένα δέος όταν μπαίνεις σε έναν τέτοιο χώρο. Που ξέρεις οτι κάποτε σε αυτών των χώρο υπήρχαν άνθρωποι που κατοικούσαν και που βλέπεις ή μπορείς να φανταστείς μία ζωή εκεί. Τα ευρήματα μας απο εκεί ήταν τέτοια πράγματα, όπως για παράδειγμα είχαμε βρεί ένα βιβλίο που μιλούσε για την πόλη της Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής. Τα οποία μας πηγαίνανε και πίσω στην δεκαετία του ’40. Οπότε δεν υπήρχε κάποιο άγχος αντιθέτως ήταν η χαρά του ντετέκτιβ που λες τι θα βρούμε εδώ τώρα. Γενικά στην όλη αυτή την έρευνα που κάναμε και τις επισκέψεις που κάναμε σε κάποια σημεία ορόσημα της πόλης το συναίσθημα που σε αφήνει είναι δέος. Γιατί με όλα αυτά που βλέπεις, μαθαίνεις, ακούς, ταξιδεύεις κάπως στο τότε και πως μπορείς να φανταστείς κάποια πράγματα του τότε.
Κάποια απο τα τεκμήρια που βρήκατε εκεί τα βάλατε και στην παράσταση (τουλάχιστον κάποια απο αυτά), όπως παράδειγμα κάποια απο τα τραγούδια που ακούσατε απο τις κασέτες.
Όταν διαβάζεις για την κατοχή συνειδητοποιεί πόσο πολύ και η μουσική έπαιζε ένα μεγάλο ρόλο μέσα στην πόλη, είναι κάτι που αναφέρουμε και μέσα στην παράσταση. Αυτό το στοιχείο της μουσική υπήρχε και απο την πλευρά των Γερμανών για να κρατιέται υψηλά το ηθικό των στρατευμάτων. Αλλά και γιατί οι Γερμανοί πίστευαν πολύ οτι πρέπει να υπάρχει μιας συνεχής διαπαιδαγώγηση των στρατιωτών αλλά και του λαού τους μέσο της μουσικής. Φαντάσου δημιουργούνται ορχήστρες και επιβιώνουν μέσα στην κατοχή, ακούς πολύ κλασσική μουσική, Τζαζ, υπάρχει το ρεμπέτικο. Υπάρχει μουσική παντού και είναι μία μεγάλη αντίθεση με τον θάνατο και την κατοχή που υπάρχει εδώ. Άρα η μουσική είναι πανταχού παρούσα δεν θα μπορούσε να λείπει και το ωραίο σε ένα κομμάτι ας πούμε αυτού του ντοκουμέντου, είναι ότι παίρνεις διάφορα κομμάτια του παζλ και αναλόγως τι θέλει να πει κανείς έρχονται και κουμπώνουνε και φτιάχνουν μια παράσταση. Πάντως όσο σκέφτεσαι όλα αυτά έχεις λίγο και την αίσθηση οτι η πόλη είναι λίγο η πόλη των φαντασμάτων όπως την λέει και ο Μάρκ Μαζαουερ στο βιβλίο του “Θεσσαλονίκη πόλη των φαντασμάτων”. Άρα με έναν τρόπο η κασέτες απο το εγκαταλελειμμένο σπίτι, η μουσική, η σύνδεση του τραγουδιού με ένα κομμάτι της “ποπ” κουλτούρας της ταινίας (εξορκιστή) έρχονται και φτιάχνουν αυτό το παζλ που λέμε. Είναι και μια αίσθηση μια ατμόσφαιρα που σου δημιουργείτε απο αυτή την έρευνα.
Από κάθε παράσταση κάτι παίρνουμε και κάτι δίνουμε τι ήταν αυτό που σου έμεινε εσένα απ’ όλο αυτό?
Οπωσδήποτε κουβαλάω την γνώση που πήρα, ταυτόχρονα παίρνω μαζί μου και έναν διαφορετικό τρόπο να υπάρχω επί σκηνής, ο οποίος έχει μία άλλη ευαλωτότητα σε σχέση με το να υποδύεσαι ένα χαρακτήρα πάνω στην σκηνή. Γιατί στο θέατρο ντοκουμέντο δεν έχεις κάτι να παίξεις όπως λέει και ο Πρόδρομος, είσαι ο εαυτό σου και αυτό έχει ένα βαθμό έκθεσης πάνω στην σκηνή. Επίσης κουβαλάω το ότι το θέατρο ντοκιμαντέρ μπορεί να είναι πολύ σκληρό, γιατί μιλάει για σκληρές αλήθειες και πρέπει να λερώσεις τα χέρια σου για να δείς τι πραγματικά γίνετε. Και κυριολεκτικά όπως παράδειγμα με τα εγκαταλελλειμένα σπίτια αλλά και μεταφορικά, γιατί όντως πρέπει να μπείς σε διλήμματα όπως είπαμε και πρίν. Τι θα πείς τι θα πώ και κουβαλάω μεγαλύτερη αγάπη για την πόλη όσο παράδοξο και αν ακούγεται αυτό επειδή μιλάμε ξανά για τραυματικά γεγονότα και για τις πληγές της. Αλλά εμένα όλη αυτή η ενασχόληση με το θέμα με έκανε να την αγαπήσω περισσότερο, την γνώρισα πιο πολύ.
Αλεξάνδρα Χατζοπούλου-Σαΐας
Αλεξάνδρα, έχεις τελειώσει ηθοποιός, σωστά?
Ναί το κρατικό θέατρο.
Πέρσι μέσα στην χρονιά χτυπάει το τηλέφωνο σου και μαθαίνεις ότι γίνεται ένα κάστινγκ για αυτήν την παράσταση – αφήγηση με αυτό το θέμα. Πώς ένιωσες?
Τα παιδιά ήταν είδη μία ομάδα που έκαναν μία έρευνα ούτως η άλλως, γιατί μιλάμε για μία μεγάλη και ογκόδη έρευνα και χρονοβόρα διαδικασία. Οπότε εμένα με βρήκανε σαν απόφητο του κρατικού και επειδή έχω δύο επίθετα το Χατζοπούλου-Σαΐας, μάθανε ότι είμαι Εβραΐκης καταγωγής και κάναμε με τον Πρόδρομο μία συνέντευξη όπως είχαν κάνει και με άλλα παιδιά που είναι Εβαρΐκης καταγωγής. Που επίσης μερικά απο αυτά είναι απόφητα του κρατικού και βοήθησαν όλοι στην έρευνα. Και κάπως έτσι με πήρε μία συνέντευξη έναν Φεβρουάριο, εγώ ήμουν πολύ ανοιχτή να του πω πράγματα είτε συμμετείχα στην παράσταση είτε όχι δεν με ενδιέφερε να γίνω κομμάτι επι σκηνής. Όσο φέρνουμε μια ιστορία καλό είναι να μήν την κρατάμε για εμάς μόνο αλλά να την μοιραζόμαστε όπως και έγινε. Δηλαδή το κομμάτι στην παράσταση το συνεντευξιακό (της γιαγιά) είναι κομμάτι που έγινε στις συνεντεύξεις μας.
Πάνε όλα καλά και έρχεσαι σε επαφή με τον Πρόδρομο Τσινικόρη που είναι και ο σκηνοθέτης. Σου λέει τι θέλει να κάνει με όλες τις λεπτομέρειες, επειδή σίγουρα ως παιδί και εσύ εβραϊκής καταγωγής άκουγες ιστορίες από πιο μεγάλους για τότε, είχες ποτέ δεύτερες σκέψεις μήπως να μη το προχωρήσεις?
Γενικά ο Πρόδρομος είναι ένας άνθρωπος ο οποίος απο την πρώτη στιγμή θεωρώ οτι με κέρδισε, κέρδισε την εμπιστοσύνη μου και είτε ήμουν επί σκηνής είτε όχι πάλι θα είχα έκθεση. Και αυτό γιατί όλα όσα αναφέρω δεν είναι προΐον μυθοπλασία είναι βιώματα, είναι η ζωή, είναι οι μνήμες μου, είναι τα πάντα. Οπότε απο την ώρα που επέλεξα να τον εμπιστευτώ δεν είχα δεύτερες σκέψεις και γενικότερα αν θέλεις κάποιος να ακούσει κάτι, πρέπει λίγο να φύγεις απο τον μικρόκοσμό σου.
Μέσα στην παράσταση αναφέρεις και δικές σου ιστορίες κυρίως από τα σχολικά σου χρόνια, πως ένιωσες όταν σου είπαν να αναφέρεις και δικά σου βιώματα στην παράσταση?
Αρχικά όλη η συνέντευξη ξεκίνησε με βιώματα, όλοι απο την πλευρά μας ο καθένας απο την πλευρά του εκτίθεται με τον τρόπο του και με τον χώρο που του δίνετε και έχει και νόημα για να βγεί και κάτι. Απο την αρχή απο την πρώτη συνέντευξη που ξεκίνησα να μιλάω βιωματικά και σαν γεγονότα δεν ήταν κάτι που ούτε ωραιοποιείτε, ούτε που αλλάζει, ούτε έχω να ντραπώ εγώ για κάτι όπως αυτά που γινόντουσαν στο σχολείο, δεν είναι κάτι που θα έπρεπε εγώ να ντραπώ. Οπότε είναι ένα κομμάτι το οποίο το μοιράστηκα απο την αρχή στον Πρόδρομο, ο οποίος καθόλου την διάρκεια της πορείας δούλευε μέσα στο μυαλό του όλη την παράσταση οπότε όταν ήταν έτοιμος και είχε ολοκληρώσει τις συνεντεύξεις του και όλα αυτά. Έγραψε το έργο, το δικό μου “μέρος” στην παράσταση όπου βασίζεται σε τέσσερις μονολόγους που μου αντιστοιχούσαν, είναι ο πρώτος μονόλογος που μιλάω τα “λατίνο” και για την ζωή μου ουσιαστικά ως παιδί. Μετά είναι ένα βιωματικό κομμάτι, ο τρίτος μονόλογος πάλι ένα βιωματικό κομμάτι, και ο τέταρτος η συνέντευξη, εννοώ οτι όλα είναι κομμάτια έκθεσης το καθένα στην πλευρά του. Απλά τα προηγούμενα κομμάτια είναι ουσιαστικά τα η ζωή της οικογένειας μου και τι μπορεί να έχει αντίκτυπό επάνω μου, το άλλο είναι η ζωή μου οπότε καταλαβαίνεις. Ο Πρόδρομος απ΄ οτι είχα καταλάβει και είχα διαβάσει για τις δουλείες του δυστυχώς δεν είχα την ευκαιρία να τις δώ, παρ’ όλα αυτά ασχολείται με ένα θεατρικό είδος το ντοκιμαντέρ. Το οποίο είναι κάτι πάρα πολύ σημερινό και επίπονο συγχρόνως, δηλαδή φέρει την ιστορία του κάθε φορά που το λές. Επίσης αυτό που μου είχε αρέσει το γεγονός οτι ένας σκηνοθέτης που δεν είναι απο την Θεσσαλονίκη, ενδιαφέρθηκε περισσότερο απο πάρα πολλούς και εξαιτίας μίας παράστασης θα μπεί μία επιγραφή στο βασιλικό θέατρο Θεσσαλονίκης απο έξω, κατόπιν συνεννόησης και της Ισραηλινής κοινότητας αλλλά και του διευθυντή του κρατικού θεάτρου Αστέρη Μελτέκη και το θεωρώ πολύ σημαντικό.
Κάποια στιγμή ακούμε κάποιες αφηγήσεις από την γιαγιά σου, πως προέκυψε?
Ο Πρόδρομος με ρώτησε αν έχω γνωστούς και πάει λέγοντας, του είπα οτι η θεία μου είναι συγγραφέας και έχει γράψει γι αυτά, έχει γράψει το “Βραχιόλι της φωτιάς”. ‘Εχει ασχοληθεί γενικότερα με το Εβραΐκο κομμάτι ιστορίας και όταν το είπα στην γιαγιά μου ήταν πολλή πρόθυμη και πολύ υπέρ του να γίνει κάτι γνωστό, μόνο έτσι αλλάζει ο κόσμος.
Κατά την διάρκεια των προβών, με όλα αυτά που που διάβαζες άκουγες τους υπόλοιπους να συζητάνε για το θέμα, έτυχε να ακούσεις γενικά να μάθεις κάτι καινούργιο που μέχρι τότε δεν ήξερες?
Έμαθα ναι, όπως για να γίνει νέα παραλία κονιορτοποιήθηκαν κόκαλα απο το Εβραΐκο νεκροταφείο και τώρα πατάμε πάνω τους και να σε πω την αλήθεια δεν ήθελα να το μάθω. Και είμαι ένα απο τα άτομα που μιλούσαμε πολύ γι αυτά και είναι κάτι που με το οποίο σοκαρίστηκα.
Όλοι μέσο κάποιον ιστοριών – αφηγημάτων θέλουν συνήθως να περάσουν κάποιο μήνυμα, είτε είναι δικό τους είτε γενικά. Το δικό σου μήνυμα πιο ήταν και θα ήθελες να περάσεις? Και αν μπόρεσες να το βάλεις- βγάλεις στην παράσταση.
Κατά την άποψη μου όλοι μας θέλαμε να περάσουμε το ίδιο μήνυμα ακριβώς, απλά ήμασταν διαφορετικοί πομποί πληροφοριών ο καθένας απο την πλευρά του. Αλλά νομίζω το κύριο μήνυμα που περνούσαμε ο καθένας πραγματικά απο την πλευρά του και απο τον ρόλο του είναι να μην ξεχνάς.
Όταν ξεκινήσατε την παράσταση είχες γενικά καθόλου άγχος? Κάι αν ναι πιο πολύ για πιο θέμα?
Βέβαια αφού έχω τρομερή έκθεση κάθε μέρα, αλλά γενικά για την παράσταση δεν είχα γιατί ήμουν σίγουρη για το αποτέλεσμα ότι θα είναι πολύ ωραίο.
Επιμέλεια άρθρου και συνέντευξης: Κακαβαλάδης Νικόλας
Οι φωτογραφίες που βρίσκονται στο άρθρο είναι απο το αρχείο του ΚΘΒΕ και απο το αρχείο του φωτογράφου Κακαβαλάδη Νικόλα