Δημοψήφισμα για την Ανάπλαση της ΔΕΘ
Στις δύο πρώτες ημέρες λειτουργίας της πρωτοβουλίας πολιτών και δημοτικών παρατάξεων για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με το μέλλον της ανάπλασης της ΔΕΘ, συγκεντρώθηκαν ήδη περισσότερες από 6.000 ηλεκτρονικές υπογραφές, σύμφωνα με την οργανωτική επιτροπή του δημοψηφίσματος. Αυτή η πρωτοβουλία στηρίζεται στον Νόμο 4555/2018, ο οποίος επιτρέπει τη διεξαγωγή τοπικών δημοψηφισμάτων.
Τοπικά Δημοψηφίσματα στην Ευρώπη
Από τη δεκαετία του ’80, τα τοπικά δημοψηφίσματα χρησιμοποιούνται όλο και πιο συχνά στην Ευρώπη για την επίλυση κρίσιμων θεμάτων που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών, όπως αναφέρει έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Ελβετία κατατάσσεται πρώτη στον τομέα αυτό, με εκτενή χρήση δημοψηφισμάτων σε ομοσπονδιακό και τοπικό επίπεδο. Χώρες όπως η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ιταλία έχουν προβλέψεις για τη διεξαγωγή τοπικών δημοψηφισμάτων, ενώ το πιο πρόσφατο δημοψήφισμα στην Ευρώπη πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο στο Παρίσι, με τη συμμετοχή των πολιτών να οδηγεί σε θετική απόφαση για την πεζοδρόμηση 500 δρόμων.
Στην Ελλάδα, η δυνατότητα διοργάνωσης τοπικών δημοψηφισμάτων μέσω του Ν. 4555/2018 επαναφέρεται μετά από την αναστολή της ισχύος του κατά την προηγούμενη δημοτική και περιφερειακή περίοδο. Η Θεσσαλονίκη αναδεικνύεται σε πρωτοπόρο στην αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2023.
Προβλέψεις του Νόμου
Σύμφωνα με τον νόμο, δημοτικά ή περιφερειακά δημοψηφίσματα μπορούν να προκηρύσσονται για κάθε θέμα εκτός από ζητήματα εθνικής ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής, μεταναστευτικής πολιτικής και κοινωνικών δικαιωμάτων. Ειδικές διαδικασίες ισχύουν επίσης για την οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ και τη διαμόρφωση των διοικητικών ορίων των δήμων και περιφερειών.
Όταν το αντικείμενο του δημοψηφίσματος δεν εμπίπτει στην αποφασιστική αρμοδιότητα του δήμου ή της περιφέρειας, το δημοψήφισμα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Αφότου συγκεντρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός υπογραφών, το αίτημα υποβάλλεται στον πρόεδρο του δημοτικού ή Περιφερειακού συμβουλίου, ο οποίος υποχρεούται να το εισαγάγει προς ψήφο μέσα σε ένα μήνα.
Αν το δημοτικό συμβούλιο εγκρίνει την προκήρυξη δημοψηφίσματος, το ερώτημα θα διατυπωθεί καθαρά και συνεντευξιαστικά, δίνοντας στους εκλογείς την ευχέρεια επιλογής ανάμεσα σε «ΝΑΙ» και «ΟΧΙ» για συγκεκριμένα θέματα.
Το Ερώτημα του Δημοψηφίσματος
Η πρόταση των δημοτικών παρατάξεων για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος δεν συγκέντρωσε τα δύο τρίτα των ψήφων του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, και ως εκ τούτου απαιτείται η συλλογή αιτημάτων από το 10% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, δηλαδή 23.000 δημότες. Το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: «Συμφωνείτε το εκθεσιακό κέντρο της ΔΕΘ να μετατραπεί σε Μητροπολιτικό Πάρκο με αποκλειστικά δημόσια χρηματοδότηση, χωρίς νέες κατασκευές;»
Η έγκριση του αιτήματος απαιτεί απλή πλειοψηφία από το δημοτικό συμβούλιο, ενώ η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να προχωρήσει στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος θα είναι δημοσίας γνώσης. Σημειώνεται ότι, αν συγκεντρωθούν οι απαραίτητες υπογραφές, θα είναι δύσκολο να αγνοηθεί η φωνή των πολιτών.
Ερωτήματα και Ασάφειες
Η πρόταση για το πρώτο τοπικό δημοψήφισμα στην Ελλάδα αναμένεται να γεννήσει διάφορα ερωτήματα στο κοινό. Ένα από τα κύρια ζητήματα αφορά την σαφήνεια του ερωτήματος που επαφίεται στους δημότες, με πολλές πτυχές του να παραμένουν ασαφείς, όπως η ακριβής περιγραφή των περίπτερων που χαρακτηρίζονται ως «θεσμικά αποδεδειγμένης ιστορικής αξίας». Επίσης, δεν υπάρχει σαφής εναλλακτική πρόταση σχετικά με την μεταφορά των εκθέσεων στη Σίνδο, κάτι που δημιουργεί απορίες και ανησυχίες στους πολίτες.
Ο Απόστολος Παπατόλιας, Δρ. Δημοσίου Δικαίου, και ο Ευάγγελος Ζαχαρόπουλος, Δικηγόρος, αναφέρουν ότι το ερώτημα περιέχει τεχνικές και νομικές ασαφείς διατυπώσεις που δεν είναι κατανοητές από το γενικό κοινό, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ξεκάθαρους ορισμούς και διατυπώσεις. Επίσης, επισημαίνουν την αναγκαιότητα ανάπτυξης ψηφιακής πλατφόρμας για την ταυτοποίηση των υπογράφων ώστε να διασφαλιστεί η εγκυρότητα των διαδικασιών.
Η διάθεση των πολιτών να συμμετάσχουν σε μια δημοκρατική διαδικασία όπως αυτή του δημοψηφίσματος είναι θετική, ωστόσο απαιτείται προσοχή και υπευθυνότητα στις διατυπώσεις και στις διαδικασίες ώστε να διασφαλίζεται η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων.